زندگی بر روی مریخ | از وقتی که بشر شروع به کاوش فضا کرد، از همان ابتدا این سؤال در ذهنش شکل گرفت که آیا جهان های دیگری مانند زمین وجود دارند که موجودات زنده داشته باشند. با اینکه سفر ماه به ماه نشان داد که این کره کاملاً خشک و بدون زندگی است، سایر سیاره های موجود در منظومه ی شمسی ما پتانسیل فراوانی در این زمینه دارند. ممکن است زندگی در ونوس در جریان باشد. همچنین ممکن است که در اقیانوس انسلادوس نشانه هایی از حیات وجود داشته باشند. حتی دریاچه های هیدروکربن مایع در تایتان نیز محل فوق العاده ای برای زندگی به حساب می‌آیند.
زندگی بر روی مریخ
اما بیشترین احتمال وجود حیات با فاصله بر روی سیاره ی سرخ یعنی مریخ است. این سیاره که از زمین سردتر و کوچکتر است قطعاً در گذشته ی بسیار دور دارای آب فراوانی بوده است. علائم و نشانه های ضمنی حاکی از آن هستند که نه فقط در گذشته، بلکه ممکن است در حال حاضر نیز حیات در مریخ در جریان باشد. دانشمندان به ۵ احتمال بسیار مهم برای وجودِ زندگی در مریخ اشاره کرده اند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
به لطف اطلاعاتی که ما به کمک کاوشگرها به دست آورده ایم، حقایق شگفت انگیزی درباره ی مریخ برای ما افشا شده اند. ما نشانه هایی از وجود رودخانه ها و همچنین رویدادهای یخبندان بر روی سطح مریخ پیدا کرده ایم. ما بر روی مریخ سنگ های رسوبی را پیدا کردیم که فقط در زمین نمونه ی مشابه به آن را دیده بودیم. همچنین ما موارد دیگری نظیر تکه های یخ، برف و همچنین سطوح نازک یخ زده پیدا کرده ایم.
همچنین نشانه هایی از وجود آبشار های کوچک پیدا کرده ایم که البته در این مورد هنوز به نتایج قطعی نرسیده ایم. تمام فاکتورهای لازم برای وجود حیات (در کره ی زمین)، در مریخ جوان به میزان فراوان موجود بوده است. بارز ترین فاکتورها همان آب و اتمسفر ضخیم هستند. با اینکه امروزه اصلاً به نظر نمی‌رسد که مریخ محل مناسبی برای زندگی باشد، اما همچنان آثاری وجود دارند که حاکی از احتمال حضور موجودات زنده در گذشته و حالِ مریخ هستند.
اولین نشانه ها توسط کاوشگرهای وایکینگِ ناسا به دست آمد که در سال ۱۹۷۶ به مریخ رفتند. این کاوشگرها در مریخ چندین آزمایش را انجام دادند که فقط نتیجه ی یکی از آنها مثبت بود.
دومین نشانه مربوط به شهاب سنگ مریخی به نام Allan Hills 84001 است که در تاریخ ۲۷ دسامبر ۱۹۸۴ پیدا شد. به نظر میرسد که حدود ۳ درصد شهاب سنگ هایی که به زمین میرسند، از طرف مریخ هستند و این نمونه ی به خصوص یکی از بزرگترین شهاب سنگ هایی بود که تا به حال از طرف مریخ دیده بودیم. گفته می‌شود که این قطعه ۴ میلیارد سال پیش بر روی مریخ تشکیل شده بود و حدود ۱۳ هزار سال پیش به زمین رسید. هنگامی که دانشمندان در سال ۱۹۹۶ این شهاب سنگ را بررسی کردند، آثاری از فسیل موجودات زنده را بر روی آن کشف کردند.
و در نهایت می‌رسیم به سومین نشانه که توسط یکی دیگر از کاوشگرهای ناسا یعنی Curiosity به دست آمد. با تغییر فصل ها در مریخ، Curiosity متوجه شد که از برخی قسمت های سطح مریخ گاز متان خارج می‌شود. البته این اتفاق فقط در اواخر زمستان مریخی و در اوایل بهار رخ میداد. اما این مورد هم در بهترین حالت یک سیگنال بسیار مبهم است و لزوماً نمی‌تواند دلیل برای وجود حیات باشد چرا که تغییرات فصلی در آن دخیل است.
وقتی که تمام اطلاعاتی که از مریخ داریم را جمع بندی می‌کنیم به ۵ احتمال اساسی درباره ی زندگی بر روی سیاره ی سرخ می‌رسیم. این سیاره میتواند یک جهان خالی باشد؛ این احتمال وجود دارد که در گذشته زندگی بر روی این سیاره جریان داشته است اما اکنون هیچ اثری از آن نیست؛ ممکن است که حتی همین امروز هم موجودات زنده بر روی این سیاره وجود داشته باشند؛ ممکن است که مدتها پیش نشانه هایی از زندگی زمینی بر روی آن وجود داشته بود؛ و یا ممکن است که موجودات زنده ی زمینی در میلیاردها سال پیش به شکلی به مریخ رسیده بودند.
در ادامه به بررسی هر کدام از این تئوری ها می‌پردازیم.
۱. مریخ هیچوقت محل زندگی نبوده است. با اینکه سیاره ی سرخ تمام مواد لازم برای زندگی بر روی زمین را دارد، شرایط لازم برای تشکیل زندگی هرگز در مریخ فراهم نشده است. تمام پروسه های شیمی و جئوبیولوژیکی در این سیاره رخ دادند اما به وجود موجود زنده ی ارگانیک منجر نشدند. سپس نزدیک به ۳ میلیارد سال پیش، اتمسفر مریخ توسط خورشید ضعیف شد و حجم زیادی از آب این سیاره تبخیر شد.
این احتمال به شدت قوی است و بسیاری از محققان آن را در نظر دارند. اما به هر حال یک سری نشانه های مبهم نیز وجود دارند که حاکی از جریان داشتن زندگی در گذشته ی دور و یا حتی امروز هستند. به هر حال این یکی از تئوری‌های اصلی درباره ی حیات بر روی مریخ است.
۲. زندگی در مریخ وجود داشت، اما از بین رفت. در بسیاری از جهات، این سناریو با سناریوی قبلی در ارتباط است. کافیست یک سیاره را با فاکتورهای زیر تصور کنید:
- یک اتمسفر ضخیم مانند چیزی که زمین دارد
- آب در حالت مایع و در پایدارترین شکل ممکن
- تنوع آب و هوایی گسترده
- آتش فشان ها
- میدان مغناطیسی
- ساعات شبانه روز مشابه با چیزی که در زمین داریم
- و دمای هوا که فقط مقداری از دمای هوای زمین پایین تر است
تمام این فاکتورها در کنار هم میتوانند به آغاز حیات منجر شوند. بسیاری از افراد معتقدند که غیرممکن است که این فاکتورها پس از گذشت بیش از یک میلیارد سال نتوانسته باشند باعث به وجود آمدن زندگی شوند، در حالیکه این اتفاق پس از گذشت چند صد میلیون سال در زمین اتفاق افتاد.
اما تضعیف اتمسفر مریخ احتمالاً مرگبار ترین تأثیرات را بر روی سیاره ی سرخ داشته است. حفاری در مریخ برای پیدا کردن فسیل موجودات ارگانیک و زنده میتواند راه مناسبی برای اثبات این تئوری باشد.
۳. زندگی همچنان در زیر پوسته ی مریخ در جریان است. البته این تئوری بیش از حد خوش بینانه است اما به هر حال باید این را هم در نظر بگیریم. شاید زندگی بر روی مریخ وجود داشته است اما ضعیف شدن اتمسفر باعث شده است که برخی از موجودات زنده در حالت منجمد و یخ زده باقی مانده باشند. اگر شرایط جوّی دوباره فراهم شود و آب دوباره بر روی سطح این سیاره جریان پیدا کند، ممکن است که حیات نیز دوباره ی بر روی سیاره ی سرخ آغاز شود.
اگر چنین اتفاقی بیفتد، ما می‌توانیم موجودات زنده را در زیر سطح مریخ پیدا کنیم. توجه داشته باشید که ما فعلاً درباره ی زندگی موجودات تک سلولی صحبت می‌کنیم، و پیدا کردن هر چیزی فراتر از آن به واقع یک انقلاب بزرگ در علم به حساب می‌آید. کاوشگر استقامت ناسا که در تاریخ ۳۰ جولای با موفقیت به سمت فضا پرتاب شد قرار است که آزمایش هایی را بر روی مریخ انجام دهد تا تکلیف این تئوری مشخص شود.
۴. مریخ زندگی نداشت تا زمانی که زمین باعث ایجاد زندگی بر روی مریخ شد. ۶۵ میلیون سال پیش یک شهاب سنگ بسیار بزرگ به نام Chixulub به زمین اصابت کرد و باعث شد که پنجمین انقراض بزرگ بر روی زمین رقم بخورد. اما ممکن است که این اتفاق باعث شده باشد که اجرام زمینی در فضا پخش شده باشند و به شکلی به مریخ رسیده باشند.
چندان بعید نیست که موجودات زنده ی تک سلولی زمینی به طرز معجزه آسایی به مریخ رسیده باشند و حتی در آنجا تولید مثل کرده باشند. شاید ما روزی بتوانیم تاریخچه ی مریخ را با تمام جزئیات بررسی کنیم و ببینیم که آیا زمین هیچ نقشی در ایجاد حیات در مریخ داشته است یا خیر. این یک تئوری دیوانه کننده است که نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم.
۵. فعالیت های فضایی مدرن ما باعث شده است که زندگی زمینی به مریخ برسد. شاید مریخ به واقع سیاره ای خشک و خالی از زندگی بوده است تا اینکه ما وسایلمان را به مریخ فرستادیم. به هر حال ممکن است که این تجهیزات به خوبی استرلیزه نشده باشند و موجودات تک سلولی زمینی را با خود به مریخ برده باشند.
این تئوری در واقع بزرگترین کابوس دانشمندان است؛ فرض کنید که برای اولین بار نشانه ای از حیات را در یک جهان دیگر پیدا کنیم، و سپس کاشف به عمل آید که آن تک سلولی از زمین به مریخ سفر کرده است. در بدترین حالت ممکن می‌توانیم تصور کنیم که زندگی مریخیِ اصیل در جریان بوده است تا اینکه پای موجودات زنده ی زمینی به مریخ باز شد و باعث انقراض کامل نمونه های مریخی شدند. این بزرگترین ترس ما در حین انجام اکتشافات بر روی سیاره های دیگر است.
امیدواری زیادی وجود دارد که کاوشگرهای فعلی و بعدی ما این معما را حل کنند. اگر زندگی بر روی مریخ یافت شود، اصلی ترین سؤال این است که آیا این موجود زنده واقعاً مریخی است یا از زمین به آنجا رسیده است؟ البته برعکس این سناریو نیز ممکن است؛ یعنی ممکن است که زندگی اولیه از مریخ به زمین رسیده باشد. و یا ممکن است که این دو سیاره به صورت همزمان میزان حیات بوده اند اما زمین شرایط بهتری داشته است.
اما فعلاً ما هیچ مدرک معتبری مبنی بر وجود حیات بر روی مریخ نداریم. یک سری نشانه های مبهم از وجود حیات در گذشته یا حال مریخ وجود دارند اما به راحتی نمی‌توانیم به آنها استناد کنیم.
بیشتر درباره ی مریخ بخونید
مثل همیشه بهترین کار این است که تجهیزات خود را تقویت کنیم تا به نتایج بهتری برسیم. کاوشگر استقامت قرار است که یک سری نمونه ی مریخی جمع آوری کند و دانشمندان قادر خواهند بود که ۱۰ سال بعد، آن نمونه ها را آنالیز کنند. اگر ما در این کار موفق شویم، در ۱۰ سال آینده می‌فهمیم که کدامیک از ۵ تئوری بالا صحیح هستند.
منبع: Forbes
