کره ی ماه | عده ی زیادی معتقدند که عمر ماه خیلی وقت پیش به پایان رسیده است، اما بررسی‌های جدید حاکی از آن هستند که ماه به هیچ وجه یک کره ی مرده نیست. برآمدگی‌های جدید که بر روی سطح ماه کشف شده اند، دانشمندان را به این فکر انداخته که ممکن است ماه ساختار تکتونیکیِ فعالی داشته باشد.
کره ی ماه
در تصویر بالا ماهِ کامل با ساختارهای مرزی اقیانوس طوفان‌ها (Oceanus Procellarum) به رنگ قرمز نشان داده شده است. محققان معتقدند که این اتفاق عظیم روی ماه بر اثر گدازه‌های قمری در اوایل شکل‌گیری ماه به وجود آمده است و به هیچ وجه اتفاق فاجعه‌آمیز جدیدی نیست. اما تحقیقات جدید حاکی از آن هستند که احتمالا سیستم‌های تکتونیکیِ فعالی روی ماه وجود دارند.
دانشمندان با استفاده از اطلاعاتی که مدارگرد شناسایی ماه (LRO) به دست آورده است، چند برآمدگی با سنگ‌بستر‌های روباز و خالی از رگولیت قمری (خاک) قمری کشف کرده اند که در همه جای سطح ماه پخش شده بود. این برآمدگی‌ها که سرشار از تخته‌سنگ هستند، میتوانند مدرکی باشند بابت اینکه چند وقت پیش سطح ماه بر اثر فعالیت تکتونیکی از هم جدا شده است.
شایان ذکر است که بخش زیادی از سطح ماه توسط رگولیت قمری پوشیده شده است، اما تعداد کمی تکه‌های نادر از این سنگ‌بسترِ روباز وجود دارد. بر اساس اعلام پیتر شولتز، استاد دانشگاه براون و نویسنده همکار در این تحقیق جدید، با وجود اینکه رگولیت به صورت خیلی سریع بر روی سطح ماه ساخته میشود، این برآمدگی‌های دارای سنگ بسترهای روباز باید در اثر چیز خاصی در ماه به وجود آمده باشند.
در تصاویر بالا نقاطی از ماه نشان داده می‌شوند که دارای برآمدگی هستند، اما اثری از رگولیت در آنها دیده نمی‌شود. این علائم میتوانند دلیلی برای فعالیت تکتونیکی فعال روی ماه باشند.
شولتز در ادامه ی توضیحات خود گفته است که با اینکه برآمدگی‌های دارای سنگ بستر روباز پیش تر هم مشاهده شده اند، یک سری شواهد حاکی از آن هستند که زمانی در آنجا گدازه در جریان بوده است و وزن و حرکتش این گدازه به ایجاد برآمدگی‌ها منجر شده است. برآمدگی‌هایی که در این تحقیق کشف شده اند با فعالیت آتشفشانی باستانی مطابقت ندارند و احتمالا به فعالیت تکتونیکیِ جدید ماه مربوط می‌شوند.
شولتز میگوید:
“پیش تر فرضیه ی اصلی دانشمندان مبنی بر مرده بودن ماه بوده است اما شواهد جدید این فرضیه را نقض میکنند. گویا ماه همچنان در حال خرد شدن و شکاف برداشتن است و ما می‌توانیم آثار ناشی از این اتفاق را در این برآمدگی‌ها مشاهده کنیم.”
این تیم برای انجام تحقیق و بررسی های خود از دستگاهی به نام Diviner LRO استفاده کرد. این دستگاه میتواند دمای روی سطح ماه را اندازه گیری کند. آنها با استفاده از داده‌های Diviner توانستند تعیین کنند که چه نوع سنگ‌هایی و چه نوع سطح‌هایی در مناطق خاص ماه واقع شده اند چرا که مناطق پوشیده از رگولیت قمری معمولاً سردتر از مناطقِ سنگ بسترهای روبازِ عاری از رگولیت هستند.
این تیم موفق شد که حدود پانصد قطعه سنگ بستر روباز روی برآمدگی‌های باریک در سطح ماه را شناسایی کند. شولتز و همکارانش با دقت بسیار زیادی تمام این برآمدگی‌های را نقشه‌برداری کردند و در نهایت مشخص شد که این برآمدگی‌ها با شکاف‌های بسیار قدیمی موجود در پوسته ماه کاملاً مطابقت دارند. دورانی بود که ماگما از بین این شکاف‌ها به سطح ماه راه می‌یافت.
شولتز افزود:
“این یک رابطه تا حدودی یک به یک است و باعث میشود تصور کنیم چیزی که داریم می‌بینیم یک فرآیند همیشگی است که توسط چیزهایی که در درون ماه اتفاق می‌افتد هدایت میشود.”
محققان معتقدند که این اتفاق به شدت شبیه به یک سیستم تکتونیکیِ فعال نزدیک است. بنا به اعلام آنها، برآمدگی‌هایی موجود در بالای شکاف‌های باستانی، همچنان به سمت بالا حرکت میکنند و سطح آنها هنوز در حال ترک خوردن است. از این رو رگولیت وارد شکاف‌ها میشود و سنگ بستر در معرض دید قرار میگیرد.
فرضیه ی دانشمندان این است که این سیستم تکتونیکی فعال میلیاردها سال قبل آغاز شده است چرا که رگولیت معمولاً خیلی سریع سطح ماه را می‌پوشاند. اما چنین فعالیتی میتواند به صورت مستمر ادامه داشته باشد. شولتز در این خصوص میگوید:
“تأثیرات عظیم، اثرات ماندگاری دارند. ماه حافظه طولانی‌ای دارد. چیزی که ما امروزه روی سطح ماه می‌بینیم گواه بر حافظه طولانی آن و اسرار درونش دارد که هنوز هم محفوظ مانده، است.”
لازم به ذکر است که این تحقیق جدید که توسط نشریۀ Geology منتشر شده است، تنها مدرک برای فعالیت تکتونیکی بر روی ماه نیست. برای مثال، لرزه‌نگارهایی که در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ توسط فضانوردان آپولو بر روی سطح ماه نصب شدند، لرزه‌های بسیاری را ضبط کردند. محققان باور داشتند که این لرزه ها به سرد شدن طولانی مدت ماه مربوط میباشد. این سرد شدن به انقباض منجر میشود و انقباض باعث میشود پوسته شکننده ماه ترک بردارد و بلرزد.
بیشتر بخوانید:
منبع: Space.com
