چرا علائم کووید ۱۹ در برخی افراد شدیدتر است؟

علائم بیماری کووید ۱۹

ویروس کرونا جدید (SARS-COV-2) برای اولین‌ بار سال گذشته در چین ظاهر شد. گویا این ویروس مرگبار بدون توجه به سن و نژاد و جنس، با نرخ برابری افراد را آلوده کند. این مسئله با در نظر گرفتن جدید بودن ویروس و مصونیت‌ نداشتن تقریبا هیچ انسانی از قبل دربرابر آن معقول به‌ نظر می‌آید.

بیماری ناشی‌ از ویروس کرونا جدید یعنی کووید ۱۹، به لحاظ علائم بیماری در افراد متغیر است. تنها برخی افراد آلوده و کسانی که بیمار می‌شوند، طیف وسیعی از علائم بیماری را تجربه می‌کنند؛ عده ای فقط دچار تب و سرفه می‌شوند؛ برخی دیگر گرفتگی شکم و اسهال را تجربه می‌کنند؛ و برخی اشتها و برخی حس بویایی خود را از دست می‌دهند. برخی افراد با استفاده از رژیم مداوم مایعات می‌توانند در خانه بمانند و آن را تحمل کنند و برخی دیگر نیز به دستگاه تنفس مصنوعی احتیاج پیدا می‌کنند.

افراد مسن و افراد دچار مشکلات سلامتی دیگر و مردان، بخش عمده‌ی تلفات را تشکیل می‌دهند؛ اما این مورد همیشه به این صورت نیست. در کشور آمریکا، بخش زیادی از افرادی که دچار علائم شدید و بستری هستند، بزرگ‌ سالانی هستند که سن آن‌ها کمتر از ۴۰ سال است. ناگفته نماند که کودکان به‌ویژه نوزادان نیز دربرابر این بیماری شکست‌ناپذیر نیستند.

محققان برای درک علت این تفاوت‌ها در حال بررسی دقیق داده‌های اپیدمیولوژیکی تکه‌تکه‌ای هستند که از کانون‌های شیوع بیماری مانند کشورهای چین و ایتالیا و آمریکا آمده است و به‌ دنبال الگوهایی در عواملی مانند سن، نژاد، جنس، وضعیت اجتماعی‌ اقتصادی، رفتارها و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی می‌گردند. در حال حاضر محققان در جستجوی سرنخ‌هایی در این زمینه، شروع به کاوش داده‌های ژنتیکی کرده‌اند.

روز دوشنبه، شرکت ۲۳andMe مطالعه‌ی جدیدی با هدف آشکار کردن تفاوت‌های ژنتیکی شروع کرد که ممکن است به توضیح این مسئله کمک کند که چرا افراد مبتلا به کووید ۱۹، واکنش متفاوتی به عفونت نشان می‌دهند. این شرکت ژنتیکی به تعدادی پروژه‌ی دانشگاهی در حال ظهور پیوسته است که قصد دارند پاسخ همین پرسش را پیدا کنند.

پژوهش‌های گذشته نشان می‌دهد برخی از واریانت‌های ژنی می‌توانند افراد را درمعرض خطر بیشتر بیماری‌های عفونی خاص قرار دهند. برخی واریانت‌های دیگر محافظت‌کننده هستند؛ مانند جهش CCR5 که موجب می‌شود افراد حامل آن دربرابر HIV مقاوم شوند. در این مرحله، هنوز خیلی زود است که بگوییم نقش DNA در آسیب‌پذیری دربرابر کووید ۱۹ چقدر است؛ اما این یافته‌ها ممکن است روزی برای شناسایی افرادی که در اثر ابتلا دچار بیماری شدیدی می‌شوند و نیز برای شتاب‌ دادن به پژوهش در زمینه‌ی یافتن درمان‌های جدید استفاده شود. جویس تانگ، معاون پژوهشی شرکت ۲۳andMe می‌گوید:

“قصد داریم بدانیم که چگونه ژن‌های شما روی پاسختان در برابر ویروس تأثیر می‌گذارند. امیدواریم با جمع‌آوری داده‌های افرادی که آزمایش شده‌اند و بیماری کووید ۱۹ در آن‌ها تشخیص داده شده، بتوانیم درباره‌ی زیست‌شناسی بیماری اطلاعات جدید به دست بیاوریم و به جامعه‌ی علمی برای کمک به درمان موفقیت‌ آمیزتر افراد کمک کنیم.”

درحالی‌که کمپانی های دیگر آزمایشِ DNA در خانه آزمایشگاه‌های بسته‌ شده‌ی خود را به عملیات آزمایش کووید ۱۹ اختصاص داده‌اند، شرکت ۲۳andMe تصمیم گرفته است از دارایی منحصر به‌ فرد خود استفاده کند. پایگاه داده‌ی این شرکت متشکل از اطلاعات بیش از ۱۰ میلیون مشتری است و ۸۰ درصد از آن‌ها رضایت داده‌اند اطلاعات ژنتیکی و جزئیات دیگر گزارش داده‌ شده برای اهداف پژوهشی استفاده شود.

شرکت ۲۳andMe سال‌های زیادی را صرف توسعه ی پلتفرمی کرده است که استفاده از داده‌ها را ساده تر کند. یکی از نتایج این کار آن است که هر پروفایل ژنتیکی همراه‌ با صدها نقطه‌ داده فنوتیپی می‌آید؛ مانند اینکه مشتری در زندگی خود به چه میزان سیگار کشیده است یا اینکه کسی در خانواده‌ی او دچار بیماری دیابت بوده است یا خیر.

علائم بیماری کووید ۱۹

مسئولان این شرکت امیدوار هستند که بتوانند صدها هزار مشتری را در این مطالعه ثبت‌نام کنند؛ ازجمله افرادی که نتیجه‌ی آزمایش آن‌ها مثبت یا منفی بوده و کسانی که علائم شبیه آنفلوانزا را تجربه کرده‌اند؛ اما هنوز آزمایش نشده‌اند و افرادی که اعضای خانواده‌ی آن‌ها دچار عفونت شده‌اند.

آدام اوتون یکی از دانشمندان شرکت ۲۳andMe و هدایت‌ کننده‌ی مطالعه‌ی جدید کووید ۱۹ است. به‌ گفته‌ی وی، افرادی که نتیجه‌ی آزمایش آن‌ها مثبت می‌شود،نظرسنجی پیگیری درباره‌ی شدت علائم بیماری و بستری شدن یا نشدن را دریافت می‌کنند. هر فردی که در این مطالعه شرکت کند، هر ماه برای پاسخ به پرسش‌های بیشتری دعوت می‌شود؛ بنابراین شرکت ۲۳andMe می‌تواند هر مورد جدیدی را ثبت کند که در طول زمان در این گروه رخ می‌دهد. اگر شرکت پاسخ‌های کافی از افراد دچار کووید ۱۹ جمع‌آوری کند، گروه پژوهشی ۲۳andMe نوعی تجزیه‌ و‌ تحلیل آماری به‌نام مطالعه‌ی همبستگی سرتاسر ژنوم (GWAS) را انجام خواهد داد.

در روش GWAS افراد به گروه های مختلفی تقسیم می‌شوند که در این مورد احتمالا گروه‌بندی بر اساس علائم بیماری انجام می‌شود. مرحله‌ی بعد، غربالگری داده‌های DNA به‌ منظور بررسی این مسئله است که آیا برخی از واریانت‌های ژنتیکی تک حرفی در برخی از گروه‌ها با فراوانی بیشتری دیده می‌شود یا خیر. اگر چنین چیزی بارها اتفاق افتد، آن‌ها با کمی اطمینان می‌توانند بگویند واریانت‌ها با علائم مرتبط هستند.

مایکل اسنایدر، رئیس گروه ژنتیک دانشگاه استنفورد، می‌گوید این پیش‌بینی دشوار است که چه نوع ژن‌هایی در این عملیات کاوش DNA بیرون می‌آیند؛ اما احتمال بسیاری از آن‌ها مربوط به مناطقی از ژنوم می‌شوند که مسئول سازمان‌دهی پاسخ ایمنی بدن هستند. او می‌گوید:

“به‌ طور کلی، می‌دانیم ژنتیک روی جریان یک عفونت ویروسی تأثیر می‌گذارد. با توجه‌ به اینکه در طول تاریخ، انسان‌ها در محیط‌های مختلف تکامل یافته‌اند و درمعرض پاتوژن‌های خاص قرار گرفته‌اند، این مسئله مورد انتظار است. منطقی است سیستم ایمنی بدن افراد مختلف به‌ طرز متفاوتی تنظیم شود. درواقع، واکنشی بیش‌ از حد و خطرناک سیستم ایمنی با نام طوفان سیتوکین موجب مرگ بسیاری از بیماران مبتلا به سارس شد و گمان می‌رود مسئول برخی از تلفات کووید ۱۹ در میان بیماران جوان نیز باشد.”

کاندیدای احتمالی دیگر، ژن کد کننده‌ی گیرنده‌ی ACE2 است. این گیرنده که روی سطح سلول‌های ریه و دیگر سلول‌های انسانی یافت می‌شود، دروازه‌ی مولکولی است که ویروس کرونا از راه آن به بدن نفوذ می‌کند. تغییرات کوچک این ژن ممکن است به بیان نسخه‌هایی از گیرنده منجر شود که باز کردن آن ساده‌تر یا مشکل‌تر شود. درمقابل، تغییر در مناطقی از ژنوم که ژن ACE2 را روشن یا خاموش می‌کنند، نیز ممکن است مهم باشد. فعالیت کمتر ژن ممکن است به‌ معنای آن باشد که سلول‌های فرد گیرنده‌های کمتری تولید می‌کنند که ویروس بتواند به آن‌ها چنگ بزند.

اسنایدر می‌گوید در این مرحله هنوز خیلی زود است که درباره‌ی نقش ژن‌ها در تعیین پیامدهای کووید ۱۹ صحبت کنیم؛ اما او مایل است شرط ببند پروژه‌هایی نظیر برنامه‌ی شرکت ۲۳andMe احتمالا واریانت ژنتیکی واحدی را شناسایی نمی‌کنند که بگوید آیا فردی سرانجام از بخش مراقبت‌های ویژه سر در خواهد آورد یا نه. وی به یکی از پیش‌بینی کننده‌های قدرتمند سرطان اشاره می‌کند که دانشمندان شناسایی کرده‌اند؛ یعنی جهشی در ژن BRCA که احتمال ابتلای فرد به اشکال خاصی از سرطان سینه را چهار برابر می‌کند. اسنایدر در این‌ باره می‌گوید: